U Japanu postoji izraz shokunin kishitsu, što znači duh majstora. Ne misli se isključivo na predanost poslu, već na smisao koji to daje životu. Filmovi, knjige i serije koji govore upravo o tome, koji smisao se može naći u jednoličnosti kancelarija, radionica i fabrika, može li nam biti dovoljan i koje su posljedice ukoliko se na bilo kakav način suprotstavimo sistemu, danas su dragocjeni, jer vraćaju glas ljudima zahvaljujući kojima svijet opstaje.

U doba kada društvene mreže stvaraju iluziju jednakih šansi, životi radničke klase nedovoljno su prikazani na filmu, u serijama ili knjigama. Kada se u nekom djelu to i dogodi, ono, očigledno s razlogom, postaje popularno. Ljudima fali takvog sadržaja. U nastavku pročitajte preporuke za pet filmova i pet knjiga koji su, na svoj način, osvijetlili živote onih na čijim leđima stoji čitav sistem.

FILMOVI

“Shoplifters”

Majstorski film koji razotkriva nevidljive tokove siromaštva u japanskom društvu. Koreda prikazuje porodicu prevaranata koji žive na rubu Tokija, ali njihova moralna kompleksnost ruši granicu između onoga kako vidimo poštene i nepoštene ljude. Film postavlja pitanje: da li je porodica zajednica ljubavi ili ekonomski savez preživljavanja? I koliko siromaštvo deformiše granice etike?

“Sorry We Missed You”

Ken Loach, stari bard britanskog socijalnog realizma, precizno predstavlja radničku klasu u eri “gig ekonomije”. Porodica Turner pokušava da preživi između kreditnih rata i dostavljačkog posla bez ugovora. Svaka scena ovog filma boli kao sindikalni letak koji niko ne čita.

“Platform”

Zhangke prikazuje grupu mladih performera koji iz provincije kreću na turneju tokom ekonomskih reformi 80-ih. Njihovi snovi o slobodi polako se guše u tranziciji. Estetika dugih kadrova i tišina između replika postaju metafora sporog gubitka dostojanstva.

“Rosetta”

Minimalistički film o mladoj ženi koja očajnički pokušava da zadrži posao. Dardenovi su među rijetkima koji prikazuju rad kao pitanje preživljavanja, a ne identiteta. Drhtavi kadrovi i tijelo protagonistkinje daju osjećaj fizičkog bola, skoro kao da radimo s njom.

“Tokyo Sonata” (2008) – Kiyoshi Kurosawa, Japan

Ovo je film o nevidljivom užasu. Otac koji gubi posao krije to od porodice. U japanskoj kulturi gdje se rad poistovjećuje sa dostojanstvom, nezaposlenost postaje horor koji jede porodicu iznutra. Tišina u ovom filmu govori više od svake replike.

SERIJE

“Hanzawa Naoki”

Bankarski službenik iz korporativnog sistema koji se bori protiv nepravde, ali sistem ga melje. Serija je u Japanu postala fenomen, jer publika u Hanzawi vidi ono čemu se radnik zapravo nada: pobjedi hijerarhije.

“The Wire”

Baltimorski mikrosvijet pokazuje sve oblike rada – od policije do dokera. Peta sezona posebno opisuje propast sindikata i zamjenu solidarnosti individualizmom. Najrealističniji prikaz urbanog radništva u američkoj TV istoriji.

“Oshin”

Jedna od najpoznatijih japanskih serija u istoriji. Prati djevojčicu iz siromašne porodice koja postaje simbol izdržljivosti. Priča o preživljavanju kroz rad, žrtvu i moralnu snagu postala je kulturni mit o japanskoj frazi “ganbare“ koja znači “daj sve od sebe“ ili “izdrži“, koja se koristi da se ohrabri neko ko se suočava s izazovom.

“Chernobyl”

Serija o katastrofi, ali i o radnicima koji su doslovno umrli da bi spasili druge. Snimljena s empatijom prema ljudima koji nose uniformu, ne odijelo.

“Adolescence“

Trinaestogodišnjak Džejmi Miler uhapšen je zbog sumnje da je ubio drugaricu iz razreda Kejti Leonard. Ovo je priča o incel kulturi, maloljetničkoj delikvenciji i uticaju koje mizoginija i rigidne društvene norme imaju na ponašanje i stavove mladih. Ona na mnogo nivoa govori i o klasnim nejednakostima i pokazuje da su radnička klasa i djeca koja gledaju svoje roditelje kako preživljavaju. Rad tako postaje oblik nasljeđa, tiha trauma, a serija podsjeća da borba za dostojanstvo počinje mnogo ranije nego što nam to iko prizna. Adolescence potvrđuje da svaka generacija, prije nego odraste, već nauči šta znači biti iskorišćen.

Svi ovi filmovi i serije, bez obzira na geografiju, imaju istu suštinu – rad nije samo način preživljavanja. U Japanu, on postaje ritual, u Evropi, često kazna, u Americi, iluzija uspjeha, a na Balkanu, čini se, jedini dokaz da postojimo.

Kroz ove priče vidimo i paradoks: što više radimo, to smo manje vidljivi. Kinematografija vraća uvid u to i podsjeća nas da iza svake dostave, uniforme, kase, postoji čovjek vrijedan poštovanja, junak.